Tiến hóa... lùn

Trong sinh học, tiến hóa là sự thay đổi đặc tính di truyền từ thế hệ này sang thế hệ kia, quá trình trên được hiển thị trong các gien được sao chép và truyền lại cho thế hệ sau qua sinh sản. Quá trình chọn lọc tự nhiên hoặc đột biến gien là nhằm phù hợp với môi trường và hoàn cảnh, tuy nhiên đôi khi quá trình tiến hóa đã tạo ra những sản phẩm nhỏ hơn, lùn hơn so với tổ tiên nguyên thủy, tiêu biểu như một số trường hợp dưới đây.

Người lùn ở Flores

Năm 2003, các nhà khoa học đã tìm thấy 9 hóa thạch của người lùn ở Flores, Indonesia. Đây là chi nhánh của người Homo từng có mặt trên Trái đất cách đây chừng 12.000 năm, chỉ cao gần 1m. Đi sâu vào phân tích, các nhà khoa học nhận ra hiện tượng lùn của người ở Flores là do tiến hóa, nhất là do hạn chế trong việc tiếp cận, lựa chọn thực phẩm hiếm hoi tại hòn đảo này.

Con lười

Loài vật có 3 móng chân này rất lùn và đang có chiều hướng ngày càng lùn hơn. Những con lười sống nhiều ở đảo Escudo de Veraguas gần Panama đang nhỏ lại so với tổ tiên của chúng nhưng lại có nhiều khả năng rất đặc biệt, nhất là leo trèo và bơi lội.

Voi ma mút và cáo ở đảo Channel

Tại đảo Channel, ngoài khơi California (Mỹ) mới đây người ta đã tìm thấy một số hóa thạch của loài voi ma mút lùn (Pygmy Mammoth). Loài voi này chỉ nặng khoảng 900kg, nghĩa là phát triển “thụt lùi” so với tổ tiên của chúng vốn nặng tới 9 tấn. Ngoài voi ma mút kể trên, tại đảo Crete, Cyprus (Địa Trung Hải), Timor và đảo Flores (Indonesia), người ta còn tìm thấy những con voi lùn (Dwarf Elephans) chỉ nặng gần 200kg, như vậy càng tiến hóa loài voi này lại càng thụt lùi về kích thước và khối lượng. Ngoài voi mamut lùn, tại đảo Channel, người ta còn thấy cáo lùn có nguồn gốc tiến hóa từ cáo xám Gray cách đây 10.000 năm, hiện đang có nguy cơ tuyệt chủng vì nạn săn bắn của con người và đại bàng săn mồi. Thậm chí những con cáo này còn có kích thước nhỏ hơn cả mèo nhà, dễ mắc bệnh nhiễm ký sinh trùng và các loại bệnh lây lan từ đất liền mang tới.

Hà mã lùn

Hà mã lùn (Pygmy Hippo) có nhiều ở Libya. Về hình dáng, hà mã giống lợn nhưng lại có mối liên quan mật thiết với cá voi, cá heo hơn là các loài động vật sống trên cạn. Qua nghiên cứu trên 3.000 xác hà mã ở vùng biển Tây Phi, các nhà khoa học cho biết loài động vật ăn cỏ này ngày càng nhỏ về kích thước, thậm chí có con chỉ lớn hơn con lợn một chút, mặc dù tổ tiên của chúng rất to lớn.

Hổ Bali

So với báo hoa, báo đốm, hổ Bali có kích thước to hơn, dài hơn và rất thân thiện nhưng đáng tiếc vào giữa thập niên 1950, chúng đã biến mất khỏi hành tinh do bàn tay săn bắt của con người, trong số này có cả loài hổ lùn (Dwarf tiger). Kết luận trên được dựa vào nghiên cứu xương, răng và quai hàm hổ tìm thấy ở đảo Bali của Indonesia.

Gấu trúc đảo Cozumel

Hiện nay tại Cozumel, ngoài khơi Mexico còn khoảng 300 con gấu trúc cực nhỏ, rất đẹp và quý hiếm trông giống như họ hàng của chúng ở Trung Quốc, có điều màu lông không trắng mà hơi nâu xám, đuôi vàng và có cả một dải lông đen bao quanh cổ. Đây là loài gấu trúc lùn (Dwarf coati) đang ngày càng nhỏ lại bởi những thay đổi về môi trường sống lẫn thiếu thức ăn nên chúng chỉ nặng từ 3,6-4,0kg.

Dê núi đảo Balearic

Tại vùng đảo Baleari ở Địa Trung Hải hiện có loài dê núi rất nhỏ, cao chỉ gần 50cm, nghĩa là nhỏ hơn rất nhiều so với tổ tiên của chúng. Giống như cá sấu, loài dê nói trên đã thay đổi kích thước để phù hợp với môi trường thiếu thức ăn. Đây cũng là động vật có vú duy nhất có cách tồn tại đặc biệt này kể từ khi tiến hóa cách đây trên 5 triệu năm.

Trâu lùn Mindoro

Tại vùng đảo Mindoro của Philippines hiện còn rất ít trâu lùn (Mindoro Dwarf Buffalo) - một loài trâu hoang dã, đang có nguy cơ tuyệt chủng do nạn săn bắt của con người và nạn tàn phá rừng vô tội vạ. Cho đến nay người ta cũng chưa hiểu rõ vì sao loài trâu nói trên lại có kích thước lùn thấp hơn so với các loài trâu nhà. Rất có thể là do cạn kiệt nguồn sống và cả những loại bệnh do chính con người mang đến nên càng tiến hóa, chúng càng lùn đi và nhỏ lại.

Hươu siêu nhỏ

Thông thường, loài hươu có kích thước giống như những con bê nhưng hươu đuôi trắng Key Dear ở đảo Florida Keys của Mỹ lại chỉ nặng khoảng 34kg. Sừng của những con đực phát triển khá đầy đủ, có lớp phủ mượt bao quanh chứng tỏ chúng đã hết phát triển. Do môi trường sống bị cạn kiệt, thức ăn hiếm dần, buộc chúng phải di cư đến những vùng đất mới nên càng tồn tại, loài hươu Key Dear càng nhỏ dần về kích thước và khối lượng.

Khắc Nam
(Theo WBC)

SHARE THIS