Kỹ thuật đánh giá đá quý thô

“Mua như một người hoài nghi, bán như một người lạc quan”

Có một số đặc điểm mong muốn trong quá trình chế tác đá quý (hay còn gọi là ngọc). Về cơ bản, những đặc điểm mong muốn đó là màu sắc tốt, hình dạng tốt, kích thước tốt và độ trong tốt.

Màu sắc tốt:

“Đẹp” thường được đánh giá dựa trên mắt của người xem, và thông thường, đôi mắt sẽ tự động chọn lấy viên ngọc đắt nhất dựa trên màu sắc của nó. Nhu cầu đó được xác định bởi nhiều người xem, là nguyên nhân dẫn đến giá thành cao của một vài viên ngọc thô. Màu sắc quyết định ít nhất 60% giá trị của một viên ngọc, bởi vậy, quan sát màu sắc viên ngọc một cách cẩn thận, trong nhiều điều kiện ánh sáng. Màu sắc của viên ngọc sẽ thường khác khi đặt dưới ánh đèn huỳnh quanh so với khi đặt dưới ánh đèn vàng hay ánh nắng mặt trời…

Hình dạng tốt:

Thông thường, một viên ngọc thô tốt sẽ có hình dạng đầm, béo hoặc tròn. Ngọc thô có dạng dẹt, không bình thường, có hố sâu hoặc lõm thường cho kết quả rất kém. Dưới đây là một ví dụ của một viên ngọc thô có hình dạng không tốt:

Viên Aquamarine thô có dạng dài và dẹt

Cạnh dài, nhọn ở bên trái của viên ngọc thô này sẽ bị lãng phí, cũng như phần đuôi dẹt ở bên phải. Sẽ chỉ có một phần ngọc rất nhỏ được tạo ra từ viên ngọc thô này sau khi cắt.

Kích thước tốt:

Mỗi người có một đòi hỏi về sản phẩm được tạo ra từ một viên ngọc thô. Nhà cung cấp ngọc thô thường nói rằng tỉ lệ này là 50%, nghĩa là từ một quặng thô 2 carat sẽ tạo ra 1 carat ngọc. Tuy nhiên, tỉ lệ này trung bình chỉ là 20% theo tiêu chuẩn công nghiệp (80% trọng lượng bị mất đi).

Tính toán mọi thứ theo một cách thận trọng, sử dụng 20% sản phẩm nếu không muốn mắc phải sai lầm. Nếu cần 1 carat ngọc, hãy mua một viên quặng thô nặng ít nhất là 5 carat (1 gram). Nếu người bán bán theo carat, hãy chia số này cho 5 để tìm được khối lượng sản phẩm ước lượng theo carat. Nếu người bán bán theo gram, thì số gram sẽ bằng với số carat thu được (5 carat = 1 gram). Đây là cơ sở để hiểu được việc ước lượng thành phẩm từ việc cắt ngọc thô.

Độ tinh khiết:

Một viên ngọc tốt sẽ không có khiếm khuyết hay tạp chất. Khiếm khuyết ở đây là những vết nứt, rỗng, hoặc bất cứ điều gì ảnh hưởng đến không chỉ ngoại hình, mà còn đến cấu trúc liên kết của viên ngọc. Một khiếm khuyết ảnh hưởng đến bề mặt của một viên ngọc sau khi hoàn tất là không tốt bởi nó sẽ làm ảnh hưởng đến độ sáng của bề mặt, cũng như sự phản chiếu ánh sáng ở bên trong. Tạp chất là những nhân tố ngoại lai ở bên trong của ngọc thô. Những tạp chất này sẽ hấp thụ ánh sáng và làm ảnh hưởng đến yếu tố quang học của viên ngọc.

Một viên ngọc sạch hoàn hảo rất khó tìm, và chúng cũng không nhất thiết là mục tiêu khi tìm kiếm. Mục tiêu cuối cùng là sự đẹp đẽ khi trưng bày, kể cả khi một tạp chất có thể nhìn thấy rõ ràng hoặc là một phần của sản phẩm. Tuy thế, về cơ bản, khiếm khuyết và các tạp chất là những thứ nên tránh khi mua, hoặc chúng cần được loại bỏ trong quá trình cắt.

Dụng cụ của bạn:

Một bộ dụng cụ cơ bản có thể là quá nhiều (và quá đắt), nên những vật dụng sau đây là những thứ vô cùng cơ bản và chỉ dưới $35:

- Kính lúp ($10 trở lên, tuỳ loại)
- Đèn với tấm chắn đục ($10 trở lên)
- Đèn huỳnh quang
- Đèn vàng (đèn sợi đốt)
- Ánh nắng
- Nhíp ($5 trở lên)
- Nước
- Giấy trắng
- Thời gian, sự chú ý, và kiên nhẫn

Các kiểm tra và đánh giá dưới đây đều có thể được thực hiện với bộ công cụ trên, và cộng với một chút luyện tập.

Danh mục kiểm tra ngọc:

- Xác nhận mặt hàng
- Kiểm tra kích thước
- Kiểm tra hình dạng
- Kiểm tra màu sắc
- Kiểm tra khiếm khuyết và tạp chất

Mỗi bước kiểm tra này đều quan trọng, và cần được hướng dẫn cụ thể:

Xác nhận mặt hàng:

Việc này quan trọng để biết được loại ngọc nào đang mua hoặc bán. Việc xác định loại ngọc là một môn khoa học phức tạp và cần nhiều nghiên cứu.

Nên biết rằng người bán biết về loại ngọc họ đang bán và chúng ta cần biết càng nhiều càng tốt để bảo vệ mình.

Đây là bức ảnh của một tinh thể mà người bán gọi là “fluorite”

Chú ý hình dạng của tinh thể là hình lục phương (Fluorite không tạo ra tinh thể lục phương)

Lưu ý là tôi đã dùng một cái dĩa ăn tối để cà vào bề mặt viên ngọc và nó không làm xước bề mặt của viên đá - Kim loại không làm xước tinh thể này. Bạn nghĩ gì về tinh thể này?

Xác định mặt hàng là một vấn đề thường gặp khi mua đá thô. Hãy đọc, xem xét, kiểm tra, tìm hiểu và lặp lại những điều đó

Kiểm tra kích cỡ:

Kích thước của một viên ngọc thô có thể là không tốt nếu viên ngọc được tạo ra không có khả năng bán được hoặc không có lợi nhuận tốt sau khi tính tiền công cắt. Một ví dụ là một viên ngọc thạch lựu tím thô nặng khoảng 1 gram sẽ tạo ra một viên ngọc thành phẩm có trọng lượng 1 carat. Giá bán lẻ của một viên ngọc loại này thấp hơn rất nhiều chi phí để cắt nó. Vậy nên, ngọc thạch lựu tím có kích cỡ không đáng kể khoảng 1 gram không đáng để đầu tư. Bởi vậy kích thước của viên ngọc cũng được tính đến.

Kiểm tra hình dạng:

Nên tránh các viên ngọc thô bị vỡ, hoặc có cạnh dài, dẹt hoặc lõm. Những viên ngọc này sẽ cho kết quả kém.

Màu ovan?

Màu sắc có thể có hướng (đọc thêm phần sau). Chú ý hướng của màu sắc có thể ảnh hưởng đến độ hữu dụng của hình dạng ngọc thô.

Kiểm tra màu sắc:

Màu sắc có thể coi là không tốt trong 3 trường hợp:

- Quá tối
- Toả sắc kém, hoặc trục C khép kín
- Thay đổi màu sắc kém

Những vấn đề này được giải thích như dưới đây:

1. Màu quá tối:

Thông thường những người buôn ngọc thô trên mạng chụp ảnh ngọc của họ trong điều kiện ánh sáng mạnh. Điều kiện ánh sáng này cho thấy được độ trong của ngọc, tuy nhiêu sẽ làm màu sắc viên ngọc thay đổi.

Những viên ngọc có màu đẹp khi ở điều kiện ánh sáng mạnh thường sẽ trở nên quá tối sau khi được cắt.

Để phát hiện vấn đề này, có thể sử dụng phép kiểm tra bằng giấy trắng.

 

Viên ngọc thô này có thể nhìn đẹp ở đây tuy nhiên hãy xem ảnh qua phép kiểm tra giấy trắng ở phần sau để chứng minh thấy nó rất vô dụng và tại sao không nên mua ngọc thô dựa vào màu trong những bức ảnh như thế này

2. Toả màu kém, hoặc trục C khép kín:

Nhiều viên ngọc có sự toả màu, nghĩa là chúng có màu khác nhau khi nhìn ở các góc khác nhau. Một vài viên ngọc có tính toả màu kém này sẽ có màu sắc gần như giống hệt nhau ở tất cả các góc, trong khi đó một vài viên khác lại chỉ thể hiện khác biệt ở mật độ màu (tối hoặc sáng).

Tuy nhiên, một vài viên có sự đổi màu đột ngột, ví dụ như đỏ ở một hướng và xanh khi ở hướng khác. Đây có thể là một phẩm chất đáng giá hoặc cũng có thể là một cơn ác mộng.

Viên đá này có thể nhìn đẹp ở đây nhưng hãy xem ảnh về bài kiểm tra giấy trắng ở phần sau để chứng minh nó thực sự tồi tệ và làm sao để không mua phải những viên đá vô giá trị như vậy

Hướng nào đỏ?

Hãy tưởng tượng một viên đá có màu đỏ thẫm (tốt) ở một hướng và một màu hồng nhạt (không tốt) ở một hướng khác. Đây là một viên đá mặt trời Oregon điển hình. Bây giờ, hãy tưởng tượng viên ngọc thô này có hình dạng tốt hơn ở hướng có màu hồng nhạt, và rất mỏng ở hướng có màu đỏ thẫm tốt. Đây cũng là hình dạng thông thường của đá mặt trời Oregon. Ở những viên đá có hướng màu (đá mặt trời, khoáng Iolite, Sapphire, Tourmaline, và nhiều loại nữa), một sự đổi chỗ của hình dạng và hướng màu thông thường sẽ thay đổi lớn đến thành phẩm và giá trị. Hãy nghiên cứu viên ngọc định mua, và xem xét kĩ mối quan hệ của hướng màu và hình dạng trước khi mua.

Khoáng Tourmaline là một loại đá thường có sự toả màu cực độ, một biến thể được gọi là “trục C khép kín”. Điều này nghĩa là ánh sáng sẽ không đi qua một trục (hướng) của viên đá. Bởi ánh sáng cần đi qua tất cả các hướng của viên ngọc để chúng có thể lấp lánh, trục C khép kín có thể khiến cho một viên Tourmaline không có giá trị, và giá sẽ giảm mạnh. Phát hiện vấn đề toả màu kém hoặc trục C khép kín bằng phương pháp quan sát màu từ mọi hướng.

Viên đá này có thể nhìn đẹp, tuy nhiên xem hình ảnh phần sau để biết được làm sao chỉ đơn giản quan sát ở các góc khác nhau sẽ chứng minh ta không nên mua nó, hay bất cứ viên ngọc nào như nó.

3. Sự đổi màu kém:

Những viên ngọc màu sẽ thể hiện màu chính của chúng khi nhìn ban đầu, thế nhưng khi quan sát kĩ hơn, có thể nhận thấy chúng còn có màu phụ hoặc ánh màu nhạt hơn – được gọi là sự đổi màu. Sự đổi màu này có thể có bất kì màu nào từ xám đến vàng, nâu, vân vân... Nếu sự đổi màu này mang lại một màu không dễ chịu, hoặc nếu sự kết hợp giữa màu phụ và màu chính không hài hoà, giá của viên ngọc sẽ giảm theo nó. Hãy nhớ rằng màu sắc chiếm ít nhất 60% giá trị của một viên ngọc màu. Xác định vấn đề đổi màu kém của viên ngọc dựa vào bài kiểm tra giấy trắng và quan sát từ mọi hướng.

Kiểm tra khiếm khuyết và tạp chất:

Những vấn đề này thường xuất hiện thường xuyện hơn ở một vài loại đá cố định hơn các loại khác, tuy nhiên chúng vẫn nên được kiểm tra kĩ lưỡng. Khiếm khuyết có thể khiến viên ngọc vỡ vụn trong quá trình cắt. Khiếm khuyết có thể ảnh hưởng lớn đến bề ngoài của viên ngọc, ảnh hưởng đến việc truyền ánh sáng hoặc tạo ra những phản chiếu không mong muốn và sẽ ảnh hưởng lớn đến độ trong của ngọc, một yếu tố quan trọng trong giá trị của nó.

Ở đây, một khiếm khuyết ở sâu bên trong viên Beryl này (mũi tên) phản chiếu ánh sáng chói. Bạn có thể phát hiện khiếm khuyết nào ở viên đá này nữa không?

Tạp chất có thể tìm thấy ở hầu hết các khoáng chất tự nhiên nếu có sự phóng đại đủ lớn. Chúng có thể trở thành một vấn đề nếu chúng có thể nhìn thấy bằng mắt thường bởi một người không chuyên, hoặc khi quan sát được bằng kính lúp dưới con mắt một người sành sỏi, điều này phụ thuộc vào lý do mua ngọc của bạn, và bạn muốn mua ngọc ở cấp độ nào. Không phải bất cứ tạp chất nào cũng làm giảm giá trị viên ngọc. Viên đá mặt trời Oregon thường được hưởng lợi từ tạp chất bạc, hoặc một viên ngọc thạch lựu sẽ có giá trị cao hơn nếu nó có tạp chất “horse-tail”.

Tinh thể Tourmaline này có nhiều tạp chất. Xem hình ở phần sau để biết được làm thế nào để thực hiện bài kiểm tra này cho đúng.

Ngoại trừ trường hợp ở trên, ta thường sẽ muốn một viên đá không có các tạp chất có thể thấy rõ ràng bởi chúng thường làm giảm hình thức cũng như giá trị viên ngọc. Tuy nhiên, một vài loại ngọc ví dụ như Ngọc lục bảo gần như luôn luôn có các tạp chất. Hãy nghiên cứu kĩ để biết nên mong đợi gì ở viên ngọc cụ thể đang mua. Để phát hiện vấn đề về các tạp chất này, sử dụng 3 bài kiểm tra sau:

- Ánh sáng bên
- Soi
- Nước

Kĩ thuật kiểm tra ngọc:

Kiểm tra kích thước

Tìm hiểu giá cả, kiểm tra khối lượng hợp lí để làm ra viên ngọc thành phẩm. (ngọc màu được đo đạc theo milimet nhưng bán theo carat. Hãy nghiên cứu trên một nguồn thông tin đáng tin cậy. Nếu mua hàng của tư nhân, hãy tham khảo thị trường tư ví dụ như ebay. Nếu muốn tìm kiếm các viên ngọc tuỳ chỉnh chất lượng, hãy mua từ những người cắt theo yêu cầu. Nếu muốn mua các viên ngọc chất lượng bán lẻ, hãy tìm đến tiệm trang sức gần nhất. Hãy xác định viên đá sau khi cắt sẽ có khối lượng như thế nào. Nhân nó với 5 để tìm được khối lượng quặng cần phải mua.

Quan sát toàn diện (cho màu sắc, không phải tạp chất)

Hãy tập trung vào từng thứ một! Nếu đang khảo sát về màu sắc, hãy chỉ để màu sắc trong đầu và quên đi những thứ khác. Nhìn qua viên đá ở mọi góc độ, đặc biệt nếu viên đá đang mua thường có các hướng màu. Nhìn ở mọi khía cạnh, trong nhiều điều kiện ánh sáng khác nhau để đánh giá.

Nếu đang kiểm tra hướng màu của viên ngọc, có thể sử dụng nguồn sáng mạnh (back-light), nhưng nên nhớ rằng để sử dụng “bài kiểm tra giấy trắng” cho chất lượng và mật độ màu. Lưu ý đặc biệt đến bất cứ hướng nào của màu, và tìm hiểu xem việc đó có liên hệ gì đến hình dạng.

Viên Tourmaline này có vẻ như sẽ tạo ra một viên Pear đẹp (ảnh trái) cho đến khi kiểm tra một góc khác của nó (ảnh phải) và thấy màu xanh rêu tối.

Nếu cắt viên đá này để có kích cỡ tốt nhất, nó sẽ có bề mặt chính là màu xấu xí này. Nếu cắt viên đá thành viên Pear nhỏ hơn, màu xanh lục đẹp đẽ này sẽ bị vấy bẩn bởi các sắc tố màu đậm và làm ảnh hưởng đến bề ngoài và giá trị viên ngọc. Bởi thế đừng để bị đánh lừa bởi vẻ bề ngoài ban đầu.

Kể cả khi tỉ lệ được đảo nghịch, và màu sắc đẹp hơn ở phía mặt dài, vẫn có những lo ngại về sự hiện diện của màu tối, không ưa nhìn kia ở trục C. Bức hình sau cho thấy một viên ngọc hoàn chỉnh với tình trạng này.

Mặc dù thiết kế của viên ngọc này được tạo ra để tối ưu hoá màu mong muốn, ta vẫn có thể thấy rõ ràng màu bị sẫm và vàng hoá về các cạnh của viên ngọc. Bởi vây, bất cứ khi nào mua đá Tourmaline, hoặc các loại ngọc có sự phân bố màu, luôn luôn kiểm tra màu sắc ở mọi hướng. Từ chối mua các viên ngọc với màu khó ưa ở trục C (trừ khi viên đá dài và có dạng trục giống với viên trong bài này)

Nếu mua đá Tourmaline, hãy chắc chắn rằng trục C mở, hoặc hình dạng của viên đá sẽ cho phép làm việc với viên ngọc kể cả khi nó không mở. Luôn nhìn từ mọi hướng để chắc chắn viên ngọc đã được kiểm tra kĩ lưỡng.

Hai bức ảnh của cùng một tinh thể Tourmaline, một có màu sáng đẹp, và một có trục C kín – không cho ánh sáng đi qua. Viên đá này không thể được cắt để tạo ra một viên ngọc có chất lượng.

Bài kiểm tra giấy trắng (cho màu sắc, không phải cho tạp chất):

Tập trung vào lần lượt từng tính chất của viên ngọc. Bài kiểm tra này chỉ dùng cho kiểm tra màu sắc. Để viên đá lên một tờ giấy trắng và quan sát nó ở một góc 45 độ trong khi chiếu sáng nó ở góc 45 độ từ phía sau. Việc này sẽ khiến ánh sáng được phản chiếu từ tờ giấy, qua viên ngọc và đến mắt. Làm bài kiểm tra này với cả ba loại ánh sáng (ánh sáng vàng, ánh sáng huỳnh quang, và ánh sáng mặt trời). Chú ý không hạ góc để chiếu thêm ánh sáng qua viên ngọc.

Đây là hai bức ảnh của cùng một viên đá thô. Một được chụp trong điều kiện ánh sáng mạnh mà những người bán trên mạng hay dùng, và một trong điều kiện của bài kiểm tra giấy trắng thể hiện màu sắc thực tế viên ngọc có thể có sau khi được cắt. Viên đá này không vượt qua được bài kiểm tra, do đó không nên mua.

Nếu ánh sáng phản chiếu từ tờ giấy qua viên đá đến mắt, thì đây là màu sắc và độ sâu màu ước chừng sau khi được cắt của viên ngọc này. Nếu viên đá bị tối thì đừng mua. Nó không quan trọng việc viên ngọc đẹp như thế nào trong điều kiện ánh sáng mạnh, viên ngọc sau khi được cắt sẽ không bao giờ có được màu như thế.

Kiểm tra màu sắc và chất lượng ánh sáng đi qua viên ngọc. Quan sát cẩn thận để tìm ra những sự chuyển màu không mong muốn, và xoay viên ngọc để xem viên ngọc có thể hiện các màu khác nhau ở các góc độ khác nhau hay không. Hãy cân nhắc các màu không mong muốn này một cách cẩn thận.

Đây là một cặp tinh thể Aqua. Tinh thể bên phải có màu sắc hợp lý, trong khi tinh thể bên trái nhìn có vẻ không tốt – nhợt nhạt và xanh lá – cả hai tính chất không được ưa chuộng ở viên Aquamarine. Chưa tính đến kích cỡ, giá cả của hai tinh thể này sẽ có sự khác biệt rõ rệt.

Một nhóm các tinh thể garnet đỏ nhỏ cho thấy màu và mật độ màu. Màu chuyển nâu không phải là quá tệ, và mật độ màu có thể chấp nhận được để làm vật liệu cho thị trường. Nhóm này đã vượt qua được bài kiểm tra giấy trắng.

Tinh thể thạch anh tím này có sự lãng phí lớn ở phần đuôi dài, xù xì, tuy nhiên nó có màu rất đẹp ở phần dày hơn. Nó có vẻ quá tối nên chúng tôi có sự cân nhắc, tuy nhiên bài kiểm tra đã cho thấy màu sắc đẹp sẽ được thể hiện qua quá trình cắt. Đây là một viên đá đáng tiền.

Mặc dù tinh thể thạch anh tím này đẹp, sự phân vùng màu sắc tạo ra sự phai màu khi tinh thể này được cắt thành một viên ngọc dài. Một tinh thể đều màu có kích thước và hình dạng này sẽ hiếm hơn, và sẽ đắt hơn.

LƯU Ý: Một vài nhà cung cấp trên mạng chỉ có hình của bài kiểm tra giấy trắng, việc này tốt cho việc xác định màu sắc và mật độ (trên 60% giá trị viên ngọc), tuy nhiên nó lại không tốt cho việc xác định độ trong. Bức ảnh từ một phía cũng không cho thấy hướng màu, điều có thể rất quan trọng với ngọc như Tourmaline. Khi nhà cung cấp chỉ có ảnh của bài kiểm tra này, có thể độ trong của viên ngọc có vấn đề.

LƯU Ý: Một vài nhà cung cấp trên mạng chỉ đưa ảnh chụp ở điều kiện ánh sáng mạnh, những ảnh này tốt cho việc xác định độ trong của viên ngọc, tuy nhiên lại không tốt cho việc xác định màu sắc và tình trạng bão hoà của màu. Khi chỉ có loại ảnh này được cung cấp, có thể viên ngọc có vấn đề về màu sắc và mật độ màu (quá tối).

LƯU Ý: Một vài nhà cung ứng trên mạng đặt ngọc thô trên thùng các tông trắng được đục lỗ để họ có thể chiếu sáng từ sau một phần của viên ngọc từ phía dưới. Nhìn kĩ các điểm sáng tròn trong hình để biết được việc họ cố gắng tiết kiệm thời gian bằng cách kết hợp hai phương pháp chiếu sáng để đánh giá vào làm một.

Tuy nhiên:

1. Ánh sáng mạnh từ phía sau hữu hiệu nhất là để phát hiện các tạp chất và khiếm khuyết bên trong viên ngọc. Việc chỉ chiếu sáng một phần nhỏ của viên ngọc sẽ chỉ cho thấy một phần độ trong của viên ngọc, và có thể không thể hiện tính chất của cả viên đá.

2. Bài kiểm tra giấy trắng hữu hiệu nhất cho việc xác định màu sắc và mật độ của viên ngọc trước khi cắt. Bởi thế việc chiếu sáng từ phía sau, dù chỉ là một phần nhỏ, thường sẽ làm giảm độ bão hoà màu của viên ngọc, làm những viên ngọc tối hơn mức lý tưởng có vẻ như lý tưởng và các viên ngọc tối có vẻ dùng được.

Công bằng mà nói, chụp ảnh ngọc rất khó, và tốn thời gian bởi mỗi điều kiện chiếu sáng yêu cầu một thiết lập và tuỳ chỉnh máy ảnh khác nhau. Bởi thế, người bán thường chỉ học một cách chụp cụ thể cho các mặt hàng của họ. Việc nghiên cứu ảnh chụp chỉ nhằm cảnh báo tới người mua về ưu và khuyết của mỗi cách trình bày để họ biết nên tìm kiếm gì, nên đòi hỏi gì và nên hỏi gì trước khi mua.

Quan sát toàn diện (cho khiếm khuyết và tạp chất, không phải cho màu sắc):

Tập trung vào từng vấn đề một. Nếu bạn đang tìm hiểu về khiếm khuyết và tạp chất thì hãy quên đi màu sắc, đó là một vấn đề khác. Quan sát viên đá từ mọi hướng. Sử dụng các các cách chiếu sáng khác nhau, và hoàn thiện đánh giá với mỗi phương pháp trước khi chuyển sang các phương pháp khác.

Chiếu sáng ở cạnh:

Giữ viên đá ở ngay rìa của một nguồn sáng sao cho bóng của nó trải dài theo cạnh của tấm chắn đục hoặc cạnh của đèn pin. Có thể sử dụng cáp quang để điều chỉnh ánh sáng theo đường mỏng và theo một hướng xác định. Chiếu sáng cạnh có nghĩa là trái, phải, trên và dưới miễn sao ánh sáng chiếu vào viên ngọc từ cạnh, và không hướng đến bản thân bạn. Chiếu sáng từ cạnh thường khiến các tạp chất phản xạ ánh sáng, bởi vậy, tìm các điểm sáng bất thường trong viên đá.

 

Chiếu sáng từ cạnh (trên xuống) ở tinh thể thạch anh tím này cho thấy nhiều khiếm khuyết bên trong, hai trong số đó được đánh dấu bởi mũi tên. Tinh thể này không thích hợp cho việc cắt.

Chiếu sáng từ cạnh (trên xuống) ở viên Beryl này cho thấy nhiều bong bóng nhỏ bên trong. Mặc dù tinh thể này, và đặc điểm bên trong nó khá đẹp, nó không phù hợp để cắt.

 

Chiếu sáng từ cạnh tinh thể Aquamarine này cho thấy khiếm khuyết (mũi tên vàng), một vùng bọt khí (mũi tên xanh) và một lớp mờ đục giống như băng (mũi tên xanh dương). Tuỳ vào cách cắt và hướng cắt, viên đá này có thể trở nên hữu dụng sau khi gọt bỏ phần bọt khí và phần đục.

Lưu ý rằng có nhiều vết ngang bên trong viên Aquamarine này. Những đặc điểm sâu bên trong viên đá này (và dưới ánh sáng) phản chiếu ánh sáng, bởi thế nên chúng sáng. Đặc điểm gần với máy ảnh hơn sẽ có bóng, bởi vậy nên chúng tối hơn. Do vậy, viên đá này sẽ tạo ra một viên ngọc có chất lượng thị trường.

“Soi” hay ánh sáng sau (cho tạp chất, không phải cho màu sắc):

Dùng độ mạnh yếu của ánh sáng sau một cách đa dạng. Cũng có thể kẹp hòn đá giữa các ngón tay để ngăn không cho ánh sáng loá ra các cạnh. Ánh sáng sau thường khiến các tạp chất đổ bóng, do vậy khi soi, hãy tìm các điểm tối.

Viên tuamalin này là một ví dụ điển hình cho việc tạp chất sẽ tạo ra bóng khi chiếu sáng từ phía sau. Viên đá này hiển nhiên là không thích hợp để cắt.

Viên thạch anh tím này thậm chí còn không trong suốt, và khi chiếu sáng từ sau cho thấy điều này, sự phát triển ở bên trong là khá đẹp. Đây là một viên đá “hạng con lật đật”.

Nước (cho khiếm khuyết và tạp chất, không phải cho màu):

Nước có thể làm giảm độ loá bề mặt của ngọc và cho ta thấy các đặc điểm bên trong, nhất là ở những viên đá sáng hoặc đục như Garnet hay Topaz. Cho viên đá vào một cốc nước rồi sử dụng ánh sáng từ cạnh hoặc phía sau. Dùng kẹp xoay viên đá để có thể nhìn tất cả các cạnh.

Nước làm giảm độ loá của viên Garnet này khiến các tạp chất bên trong có thể được nhìn thấy rõ ràng. Viên ngọc này không phù hợp để cắt.

Viên Beryl trong nước, với ánh sáng từ phía sau, có thể thấy được các tạp chất bên trong. Một trong số chúng được đánh dấu bởi mũi tên.

Hai góc của cùng viên đá này cho thấy tầm quan trọng của việc sử dụng các kĩ thuật khác nhau và nhìn từ các góc khác nhau. Kết hợp cả hai kĩ thuật này, chú ý xem có bao nhiêu khiếm khuyết và tạp chất có thể thấy được. Đây là một viên ngọc đẹp, nhưng không phù hợp để cắt.

Hai viên đá sau là Topaz, với bề mặt rất đục. Nếu chỉ nhìn qua, có vẻ như không có cách nào để biết được rằng viên đá này có đáng giá hay không.

… tuy vậy nước và ánh sáng cạnh đã cho thấy những vấn đề nghiêm trọng với viên đá này, hai trong số đó được đánh dấu bởi mũi tên.

Tương tự, viên đá thứ hai có một vết nứt chạy qua chính giữa. Cả hai viên đá này đều không phù hợp để cắt thành một viên ngọc lớn, tuy thế viên đá thứ hai có thể tạo ra được một đôi ngọc sau khi cắt bỏ vết nứt.

Trình bày viên ngọc trong bài kiểm tra giấy trắng chú trọng vào chất lượng màu sắc trong khi không thể hiện độ trong. Viên ngọc trong điều kiện ánh sáng sau chú trọng độ trong nhưng làm viên ngọc có màu sáng hơn. Và cả hai phương pháp chiếu sáng này đều không có được kết quả như với ánh sáng cạnh.

Bất cứ sự đánh giá ngọc thô nào cũng yêu cầu sử dụng cả ba kĩ thuật.

Xác định khiếm khuyết và tạp chất nào có thể chấp nhận được là một việc cần có chuyên gia. Nếu có nghi vấn, gửi viên đá đi để đánh giá.

Nghiên cứu:

Dưới đây là một số tình huống cho thấy những đánh giá rút ra từ việc sử dụng các kĩ thuật kể trên.

Thạch anh tím, với khiếm khuyết, tạp chất, phân vùng màu, và đường sinh trưởng được thể hiện nhờ sử dụng nước.

Ngoại trừ những dọc phân vùng màu nghiêm trọng, viên thạch anh tím lớn này nhìn chấp nhận được với ánh sáng sau bình thường.

Tuy nhiên, sử dụng ánh sáng cạnh và nước, ta có thể thấy khiếm khuyết lớn ở giữa viên đá.

 

Cùng một viên đá, từ một góc khác cho thất sự phân màu nghiêm trọng, và vài tạp chất sẫm màu, làm giảm giá trị viên ngọc.

 

Nước cũng dùng để quan sát mô hình sinh trưởng.

Đây là một nhóm garnet đỏ mà người viết đã từ chối ngay từ đầu bởi kích cỡ của chúng. Không có cách nào có thể có lời cắt những viên đá nhỏ thế này, tuy nhiên có thể có nhiều giờ giải trí với màu sắc đẹp như vậy. Chú ý bài kiểm tra giấy trắng cho thấy màu sắc và mật độ màu của chúng. Viên đá lớn hơn với cùng mật độ màu sẽ quá tối…

 

Bây giờ, sau khi đã kiểm tra màu sắc và mật độ, chuyển ánh sáng và tìm kiếm tạp chất. Ở ánh sáng sau, có thể thấy có một vài tạp chất màu đen.

 

Cùng một viên ngọc, sau khi được chiếu sáng sau trong nước, các tạp chất đã hiện lên.

Ánh sáng sau cho thấy khiếm khuyết của viên đá, và màu hồng tuyệt vời. Nhưng, chúng ta biết rằng không sử dụng ánh sáng sau để kiểm tra màu sắc…

Bài kiểm tra giấy trắng cho thấy viên đá này thực ra tối như thế nào, bởi thế viên đá này bị từ chối ở hai mục.

Viên quartz khói, cho thấy mật độ màu, độ trong, tạp chất và khiếm khuyết trong bài kiểm tra giấy trắng và nước.

Đây là ví dụ của sự trong vắt!

Tinh thể thứ hai nhìn mờ đục, tuy vậy hầu hết là do sự chói bề mặt.

Ta sử dụng ánh sáng cạnh và nước để quan sát độ trong ở phần trên, tạp chất ở đáy và khiếm khuyết. Ta có thể cắt bỏ vùng khiếm khuyết và sử dụng phần trên.

Tinh thể Tuamalin, cho thấy độ trong, màu sắc, và trục C trong bài kiểm tra giấy trắng và ánh sáng sau

Ánh sáng sau được sử dụng để tìm tạp chất, tinh thể trụ Tuamalin này cho thấy khiếm khuyết nghiêm trọng ở hai đầu, nhưng có phần giữa sạch sẽ.

 

Cùng một tinh thể trong bài kiểm tra giấy trắng. Chú ý phần sáng nhất ở cạnh dưới nơi ánh sáng phản chiếu khỏi viên ngọc. Viên ngọc này sẽ có một màu xanh đẹp khi được cắt.

 

Vẫn tinh thể đó, khi nhìn từ đầu dưới ánh sáng sau mạnh cho thấy tinh thể này có trục C kín.

Điều này có thể là một vấn đề ở một viên ngọc ngắn dày, tuy nhiên đây không phải vấn đề ở một tinh thể trụ dài như thế này. Ta vẫn có thể cắt được một viên ngọc chấp nhận được. Ta sẽ cần phải trừ đi giá trị của trục C kín, và trọng lượng thừa ở hai đầu, tuy nhiên ở giá cả phù hợp, tinh thể này sẽ là một món hời.

Tuamalin cho thấy khiếm khuyết, tạp chất, trục C kín, và vấn đề về hình dáng trong bài kiểm tra giấy trắng và ánh sáng sau

 Khi soi viên đá này với ánh sáng sau, ta có thể thấy rõ khiếm khuyết được thể hiện bởi một vùng tối.

 

Màu sắc của viên ngọc này rất tốt, tuy thế cùng một khiếm khuyết ở giữa viên ngọc có thể được nhìn thấy rõ ràng dựa vào góc ánh sáng. Viên đá này sẽ bị từ chối bởi khiếm khuyết, tuy nhiên chúng ta sẽ tìm hiểu kĩ hơn để luyện tập…

 

Xoay viên đá để kiểm tra màu sắc từ mọi hướng, ta thấy trục C đóng. Kể cả khi không có khiếm khuyết, viên đá này vẫn không tốt.

Tôi hy vọng các bạn đã xem một tài liệu hữu ích!

Nguyễn Phương Duy

SHARE THIS